Bitirirken:

Tabiat, her saniye katliamla meşgul bir kaygısız. O bir insanla bir böceğin ölümlerinde fark gözetmiyor. Bir ölü yerine bin hayat fışkırtmak kuvvetindeki bu dinamik uzviyet makinesi doğurduklarını çiğneyip geçiyor. Hayatın ilk sermayesi düşünenleri utandıracak değersiz bir mebzuliyette. Hayat, muvazenesini ölümde buluyor. Doğum olmazsa ölüm olmaz. Ölüm olmazsa doğum olmaz.

İnsanlar öldürmek dersini tabiat babalarından alıyorlar. Flora “Cinayetsiz hayat olmaz,” diyor. Nietzsche gibi bazı filozoflar da ölmemek için öldürmeyi mübah gösterecek mazeretler arıyorlar. Tabiat, mahluklarını her ne pahasına olursa olsun diğer hayatların zararına yaşamaya icbar ediyor. Müthiş düstur. Bu histe hayvanlarla müşterek yaşamanın medeniyetle telifi kabil mi? Kanunlar beşerin bu vahşetini yenmeye uğraşıyorlar. Mücrimi cezalandırmak için bulunan çare yine öldürmektir. Zavallı insaniyet kendi bağrını hançerlemek cinnetine bir tedavi serumu bulamayacak mı?

Son

Heybeliada

31 Mayıs 1337 (1921)